SAHİH-İ BUHARİ

Bablar - Konular - Numaralar

KİTABU’Z-ZEKAT

<< 737 >>

باب: خرص التمر.

54-Hurma Miktarını Yaşken Ağaç Üzerinde Tahmin Etmek

 

حدثنا سهل بن بكار: حدثنا وهيب، عن عمرو بن يحيى، عن عباس الساعدي، عن أبي حميد الساعدي قال:

 غزونا مع النبي صلى الله عليه وسلم غزوة تبوك، فلما جاء وادي القرى، إذا امرأة في حديقة لها، فقال النبي صلى الله عليه وسلم لأصحابه: (اخرصوا). وخرص رسول الله صلى الله عليه وسلم عشرة أوسق، فقال لها: (أحصي ما يخرج منها). فلما أتينا تبوك قال: (أما، إنها ستهب الليلة ريح شديدة، فلا يقومن أحد، ومن كان معه بعير قليعلقه). فعلقناها، وهبت ريح شديدة، فقام رجل، فألقته بجبل طيئ. وأهدى ملك أيلة للنبي صلى الله عليه وسلم بغلة بيضاء، وكساه بردا، وكتب له ببحرهم، فلما أتى وادي القرى قال للمرأة: (كم جاءت حديقتك). قالت: عشرة أوسق، خرص رسول الله صلى الله عليه وسلم. فقال النبي صلى الله عليه وسلم: (إني متعجل إلى المدينة، فمن أراد منكم أن يتعجل معي فليتعجل). فلما - قال ابن بكار كلمة معناها - أشرف على المدينة قال: (هذه طابة). فلما رأى أحد قال: (هذا جبيل يحبنا ونحبه، ألا أخبركم بخير دور الأنصار). قالوا: بلى، قال: (دور بني النجار، ثم دور بني عبد الأشهل، ثم دور بني ساعدة، أو دور بني الحارث بن الخزرج، وفي كل دور الأنصار - يعني - خيرا).

 

[-1481-] Ebu Humeyd es-Saidî şöyle anlatır: Resûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem ile Tebuk gazvesinde bulunmuştuk. Vadi'l-Kura adlı yere geldiğimizde bahçesinde bulunan bir kadına rastladık. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem sahabîlere, "Ne kadar hurma olduğunu tahmin edin" buyurdu ve kendisi de on vesk olacağı yönünde tahminde bulundu. Kadına da, "Çıkacak olan mahsulü ölç" buyurdu.

 

Tebuk'e geldiğimizde, "Bu gece çok şiddetli bir fırtına olacak. Sakın hiç bir kimse ayağa kalkmasın. Devesi olan da bağlasın" buyurdu. Biz de develerimizi bağladık.

 

O gece şiddetli bir fırtına oldu. Bir kimse ayağa kalktı, fırtına onu Tay dağına attı.

 

Eyle hükümdarı, Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e beyaz bir katır hediye edip ona bir bürde giydirmişti. Resûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem da deniz kenarında bulunan halk için bir mektup yazıp gönderdi.

 

Vadi'l-Kura'ya geldikleri zaman kadına, "Bahçen ne kadar ürün verdi?" diye sordu. O, "Resûlullah'ın tahmin ettiği gibi on vesk" dedi.

 

Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem, "Ben Medine'ye biraz hızlı gideceğim. İçinizden benimle beraber gelmek isteyenler hızlı davransın" buyurdu.

 

Ravi, "İbn Bekkar burada şu anlamda bir şey söyledi" demiştir:

 

Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem Medine'yi teşrif ettiği zaman, "İşte bu Tabe (güzel şehir)'dir" buyurdu. Uhud dağını görünce, "Bu bir dağaktır, o bizi sever biz de onu severiz.

 

Size en hayırlı ensar bölgelerini söyleyeyim mi!?" buyurdu. Sahabîler, "Evet" diye cevap verince, "Benî Neccar, sonra Benî Abdi'l-Eşhel, sonra Benî Saide veya Ben-l-Haris İbnü'l-Hazrec bölgesidir. Bütün ensar bölgelerinde hayır vardır" buyurmuştur.

 

Tekrar: 1872, 3161, 3791, 4422

 

 

وقال سليمان بن بلال: حدثني عمرو: (ثم دار بني الحارث، ثم بني ساعدة). وقال سليمان، عن سعد بن سعيد، عن عمارة بن غزية، عن عباس، عن أبيه، عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: (أحد جبل يحبنا ونحبه).

قال أبو عبد الله: كل بستان عليه حائط فهو حديقة، وما لم يكن عليه حائط لم يقل حديقة.

 

[-1482-] Abbas (İbn Sehl İbn Sa'd) babasından, Resûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in şöyle buyurduğunu nakletmiştir: "Uhud, bizi seven, bizim de onu sevdiğimiz bir dağdır."

 

Ebu Abdullah el-Buharî, çevresinde duvar olan bahçeler "hadîka"dır. Böyle olmayan bahçelere "hadîka" denilmez, demiştir.

 

 

AÇIKLAMA:     Konu, çıkacak hurma miktarını tahmin etmenin caiz olduğunu ifade etmek­tedir. Buradaki tahmin, ağaçta bulunan yaş hurmadan ne kadar kuru hurma çıkacağı ile ilgilidir.

 

Tirmizî bazı alimlerin "tahmin" olayını şöyle tefsir ettiğini nakletmiştir: Meyveler yaş olarak belirli bir seviyeye gelince devlet başkanı, ne kadar hurma ya da üzüm çıkacağını tahmin eden bir "tahminci" (eksper) gönderirdi. Daha sonra da "tahminî" miktarla, öşür olarak verilmesi gereken miktar tespit edilirdi. Hasat mevsimi geldiği zaman da belirlenen miktar öşür olarak alınırdı."

 

Tahmin"in faydası şudur; Meyve yetiştiricileri, ne kadar meyve çıkacağını tahminî olarak bilince rahatça ondan yiyebiliyor, çiçek iken bir miktarını satabili­yor, aile efradına, komşuya ve fakirlere verme konusunda daha rahat davrana-biliyordu. Çünkü söz konusu davranışların onlara yasaklanması çok büyük güçlük çıkarmaktaydı.

 

Hattabî şöyle der: Rey ekolüne mensup alimler "tahmin"de bulunma tasar­rufunu kabul etmemişlerdir. Bazı alimler bunun, ziraatie uğraşanları korkutarak zekat memurlarını aldatmalarını önlemek İçin yapıldığını, bağlayıcı bir hüküm anlamında olmadığını belirtir. Çünkü bu sadece bir tahmindir.

 

Hattabî bu görüşü şöyle eleştirir: Riba (faiz) ve kumarın haram kılınması daha öncedir. "Tahmin" ise, Resûlullah'ın (s.a.v.) vefatına kadar uygulanmıştır. Daha sonra da Ebû Bekir, Ömer ve diğer halifeler uygulamıştır. Ne sahabîlerden, ne de Şa'bî'nin dışındaki tabiînden bu uygulamanın bırakıldığı ile ilgili herhangi bir haber gelmemiştir. Yani bu uygulama Tabiin devrinin sonuna kadar devam etmiştir.

 

Tahavî, "tahmin"in caiz olmayışının gerekçesini şöyle açıklar: Meyvelerin bir afete maruz kalıp telef olması muhtemeldir. Bu durumda meyve sahibinden alınacak miktar, eline sağlam bir şekilde geçmeyen meyvenin öşrü olacaktır."

 

"Tahmin"! caiz görenler, meyve sahibinin, böyle bir durumda "tahmin"le be­lirlenen miktarı tazminle yükümlü olmadığını söyleyerek cevap verir.

 

İbnü'l-Münzir de "Kendisinden ilim alınan bütün alimler, tahminden sonra, hasattan önce meyvenin başına bir afet gelmesi halinde, meyve sahibinin bunu tazmin borcu olmadığında ittifak etmiştir" der. Vadi'l-Kura, Medine ile Şam arasında eski bir şehirdir. Bununla ilgili açıklama "Alım - Satım" konusunda gelecektir.

 

Eyle, deniz kenarına yakın bir yerde eski bir şehirdir.[Günümüz Kudüsüne yakın bir kasaba]

 

Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) gönderdiği mektup o beldenin ödemekle yükümlü olduğu cizye ile ilgilidir.

 

Yukarıdaki hadis, ne kadar ürün çıkacağını tahmin etmenin caiz olduğunu göstermektedir. Bu konu ile ilgili görüş ayrılıkları daha önce zikredilmişti.

 

Caiz görenler de, "tahmin"de bulunmanın, farz mı müstehap mı olduğu konusunda ihtilaf etmiştir. Saymerî, Şafiîler'in farz olduğu görüşünde olduğunu nakleder.

 

Cumhura göre müstehaptır. Ancak örneğin kısıtlı (mahcur) bir kimsenin hakkı bulunması ya da ortakların emîn olmaması halinde başkasının malını korumak amacıyla "tahmin"de bulunmak farz olur.

 

Alimler, tahminde bulunmanın, sadece hurmaya mı mahsus olduğu ya da üzüme veya hem kurusundan hem de yaşından istifade edilebilen bütün ürünleri kapsayıp kapsamadığı konusunda ihtilaf etmiştir.

 

Kadı Şureyh ve bazı zahirî alimler ilk görüşü benimsemiştir. Cumhur ise ikinci görüştedir. Buharî ise üçüncü görüşü savunmaktadır.

 

Resulullah'ın (s.a.v.), rüzgarın eseceğini bildirmesi peygamberlik alametlerindendir.

 

Halkı eğitmek ve öğretmenin gerekliliği de hadisten çıkarılacak dersler arasındadır. Endişe verici durum bulunması halinde İhtiyatlı davranmak gerekir.

 

Hadisin sonunda Medine ve ensarın faziletine işaret edilmiştir. Faziletli insanlar arasında genel olarak veya isim vererek bir kısmının diğerinden daha faziletli olduğunu söylemek caizdir. Yine bu yönde hediye ve mükafat vermek de caizdir.